Waar ik in het vorige artikel heb laten zien wat je allemaal aan gereedschap nodig hebt voor het maken van zeep, is het nu tijd om te kijken naar de basisingrediënten: loog, vetten, en toevoegingen als essentiële olie of kruiden.
Omdat ik op Ecohobbit meerdere zeeprecepten ga publiceren, is het misschien wel een goed idee om jullie in te wijden in de basics van het zeepzieden (of soaping). Zeepzieden is absoluut niet moeilijk, maar je moet wel een beetje investeren in wat basics, nauwkeurig werken en weten hoe je veilig te werk gaat. Daarom een handige serie om iedereen die zich hier in wil verdiepen, wat wegwijs te maken.
Alles op een rijtje
Zeep maken is een stukje scheikunde: olie reageert met een sterke base (loogoplossing), dit heet verzeping. Voor harde zeep gebruik je natriumhydroxide om je loogoplossing mee aan te maken (natronloog). Als vetten kun je eigenlijk alles gebruiken: vloeibare olie, vaste boters, plantaardig of dierlijk.
Je moet er wel rekening mee houden dat je vetten niet 1 op 1 kunt uitwisselen. Verschillende vetten hebben namelijk verschillende verzepingsratio’s. Dit komt omdat het ene vetmolecuul groter is dan het andere. In een kilo van het ene vet kunnen op die manier meer moleculen zitten dan in een kilo van het andere vet. Dit betekent dat je een andere hoeveelheid natriumhydroxide nodig hebt. En zijn verschillende tools om dit uit te rekenen – de bekendste hiervan is SoapCalc.
Zelf gebruik ik op dit moment graag een mix van olijfolie, kokosolie en sheaboter.
Eigenlijk zijn er dus maar 2 échte basisingrediënten: olie en loog. De etherische olie en kruiden zijn eigenlijk bonus, maar je gebruikt ze wel in bijna iedere zeep om hem fijne eigenschappen mee te geven. Daarom bespreek ik die ook in dit artikel.
Basisingrediënten voor zeep
Natriumhydroxide
Dit is de sterke base die gaat reageren met je vetten. Je lost de vaste kristallen op in water. Ik koop mijn natriumhydroxide per kilo bij Braumarkt.com. NaOH, natriumhydroxide, natronloog of bijtende soda verwijst allemaal naar hetzelfde spul (in het geval van natronloog de in water opgeloste variant).
Gedemineraliseerd water
In normaal kraanwater zitten allerlei sporenelementen van verschillende mineralen. Die kunnen je verzepingsreactie beïnvloeden en voor onverwachte of ongewenste effecten zorgen. Liever gebruik je gedemineraliseerd water, onder andere te koop bij Kruidvat, Blokker of de bouwmarkt.
Basisvetten
Dit zijn de vetten die je gebruikt voor je verzepingsreactie. Die kunnen heel goedkoop zijn, zoals olijfolie, maar ook superduur, zoals bijvoorbeeld macadamiaolie. Vaak gebruik je een basis van een aantal goedkopere vetten en voeg je daar in lagere percentages de duurdere olieën met specifieke fijne eigenschappen aan toe.
Door de verschillende combinaties van vetzuren hebben sommige olieën meer of minder verzorgende eigenschappen, zorgen sommigen voor meer schuim en anderen reinigen beter (in verzeepte toestand, ofcourse).
Regel is wel dat je eigenlijk altijd een combinatie van vloeibare olie en vaste boters moet gebruiken. Anders wordt je zeep zo zacht dat hij niet uit de mal te krijgen is, of zo hard dat hij niet fijn in gebruik is.
Olijfolie
Voor mij de basis van eigenlijk alle zepen. Olijfolie geeft een heel verzorgende zeep. Je kunt zelfs zeep maken van 100% olijfolie: Aleppozeep. Het duurt wel extreem lang voordat deze is uitgehard.
Kokosolie
Fijn om toe te voegen om je zeep harder te maken. Je kunt heel goed zeep maken van alleen olijfolie en kokosolie. Zeep van 100% kokosolie zou trouwens niet heel goed zij voor de huid, omdat die wat agressiever zou zijn. Vermijd hoge percentages als je zeep voor de gevoelige huid gaat maken.
Sheaboter
Ook een fijne en wat luxere boter om te gebruiken om je zeep harder te maken. Shea boter kan een nogal typische geur hebben die niet iedereen prettig vindt, dus zelf koop ik graag de ontgeurde versie.
Cacaoboter
Nog luxer! Cacaoboter is heel zacht voor de huid. Het smeltpunt ligt bij shea boter in de buurt: lichaamstemperatuur, net onder de 40 graden.
Avocadoboter
Dit is een hele zachte, kneedbare en verzorgende boter.
Jojobaolie
Eigenlijk is dit geen olie maar een vloeibare was. Jojobaolie komt qua vorm heel erg overeen met huidvet en is daarom populair in skincare.
Castorolie
Deze olie is heel fijn voor je haar, en is de enige olie met ricinolzuur.
Bijenwas
Bijenwas heeft een zeer hoog smeltpunt (rond de 70 graden) en is daarom tricky om mee te werken in verzeping. Als je bijenwas toevoegt aan je vetten, krijg je een wat hardere zeep, maar door het hoge smeltpunt moet je verzepingsreactie op hogere temperatuur plaatsvinden, waardoor je zeep sowieso door de gelfase heen gaat. Gebruik alleen lage percentages in je mix, anders loop je het risico dat je zeep stroef en onprettig aanvoelt op de huid tijdens gebruik. Ook hier: vermijd hoge percentages als je zeep voor de gevoelige huis wilt maken.
Essentiële olie
Mijn favoriete manier om geur en fijne eigenschappen toe te voegen aan zeep, is het gebruik van essentiële (ook wel etherische) olie. Holland & Barrett heeft een flink assortiment waar je heel wat creatieve uurtjes mee in de keuken kunt doorbrengen!
Tip: Essentiële olie is DUUR. Sla dus je slag wanneer ze een leipe actie hebben, zoals “tweede flesje gratis” of “tweede flesje voor 1 euro”. Zo heb ik een tijdje geleden voor meer dan €100 aan olie gekocht, maar slechts rond de €60 betaald.
Lavendel
Rustgevend, antibacterieel.
Tea tree
Antibacterieel, antischimmel, anti-alles zo’n beetje. Holy grail in skincare voor de onzuivere huid, maar de geur is een beetje apart. Gebruik absoluut niet te veel!
Citrusgeuren
Heerlijk, maar pas op: citrusgeuren kunnen afbreken en vervliegen tijdens het rijpen van je zeep.
Eucalyptus
Fijn voor de ademhaling, antibacterieel, frisse geur.
Tijm
Ook fijn voor de ademhaling, heerlijk kruidige geur.
Rozemarijn
Fijn voor de ademhaling, maar ook heel goed voor je haar. Heerlijk kruidige geur.
Kamille
Fijn voor de gevoelige huid.
Ik ben niet zo’n fan van geurolie en parfums: parfum is namelijk een fabrieksgeheim, waardoor ze de samenstelling niet hoeven prijs te geven. Hierdoor kan er van alles en nog wat in zitten, waarvan je niet weet wat het is of wat je doet. Essentiële olie is duurder, maar je weet zeker dat het een puur plantenextract is.
Gedroogde kruiden
Ook gedroogde kruiden kunnen leuk zijn voor in je zeep. Zo voegen ze kleur, structuur of prettige eigenschappen toe.
Kamille
Verzorgend, erg fijn voor de gevoelige huid.
Brandnetel
Goed voor je haar. Kleurt zeep een beetje groenig.
Calendula
Genezend, fijn voor schrammen en sneetjes, kleurt zeep geel/oranje. Fijn vor de gevoelige huid.
Overige ingrediënten
Kleipoeder
Kleipoeder kleurt je zeep, en kan extra reinigende werking toevoegen aan je zeep.
Havermout
Erg fijn voor de gevoelige huid, zeer mild scrubbend.
Scrubs
Bijvoorbeeld gemalen schillen van amandel en walnoot, maar ook kleine pareltjes van jojobawas.
Kleurstoffen heb ik express niet genoemd. Ja, je kan ze toevoegen en dat kan er leuk uit zien, maar ik houd persoonlijk meer van natuurlijke zepen met een natuurlijke kleur. Verder zijn de meeste kleurstoffen die je kunt kopen voor cosmetica zogenaamde mica’s, en die zijn behoorlijk omstreden in verband met grootschalige kinderarbeid.
Ben je al een beetje geïnspireerd geraakt? In het volgende deel in deze serie gaan we het over iets heel belangrijks hebben: veiligheid! Zorg dus dat je dat artikel niet overslaat.
Ik wil zeep gaan proberen te maken maar lees nergens de verhoudingen van de spullen zou ik die toegestuurd kunnen krijgen gr m donne
Hoi Miriam, de verhoudingen van de ingrediënten wisselen per zeeprecept en zijn afhankelijk van de soort oliën die je gebruikt. Als je hier op CherryCharlie zoekt op “zeep” dan vind je vanzelf een paar recepten.