Half januari ben ik naar Flevoland afgereisd om een dagje mee te lopen met boswachter Amy Zeeman en haar uitgebreid te interviewen over wat zij nou eigenlijk allemaal doet als boswachter. Heel uitgebreid zelfs, want dit wordt een serie van 3 blogposts! Vandaag deel 1: Werken als boswachter. Wat doet een boswachter allemaal? Hoe ziet a day in the life eruit? En hoe kun je zelf boswachter worden?
Even voorstellen
Wie ben je en wat doe je?
Ik ben Amy Zeeman, 23 jaar oud, boswachter publiek. Dus ik houd me eigenlijk bezig met alles rondom recreatie, communicatie en educatie. Mijn rol is het vertalen van de vaktaal binnen de organisatie naar de buitenwereld, én zorgen dat mensen meer de natuur ingaan. Dus de wandelpaden en recreatieve voorzieningen verzorgen, samenwerkingen begeleiden, social media, het is echt heel breed.
Veel mensen – vooral jongeren – hebben nog steeds dat romantische beeld een oude man met een baard die de hele dag door het bos loopt en naar de vogeltjes kijkt, maar dat is het echt niet. De boswachter ecologie komt daar misschien nog het meest bij in de buurt, maar zelfs die moet allerlei administratieve dingen doorgeven in het systeem, bijvoorbeeld waar de beverburchten precies zijn. Zo kan er rekening mee gehouden worden tijdens boswerkzaamheden.
Verschillende soorten boswachters
Binnen Staatsbosbeheer, en ook andere natuurorganisaties, heb je verschillende soorten boswachters: naast de boswachter publiek heb je bijvoorbeeld de boswachter beheer, die echt het onderhoud van het bos doet en het in leven houdt. Denk aan planten, maar ook houtoogst.
Daarnaast heb je de boswachter ecologie: die monitort en inventariseert de flora en fauna en brengt bijzondere soorten in kaart.
En natuurlijk heb je dan ook nog de BOA’s (buitengewoon opsporingsbeambtenaren), soms in combinatie met bepaalde functies. Zij zijn min of meer de politieagenten in het bos.
De organisatie is natuurlijk veel groter. Staatsbosbeheer is de grootste natuurorganisatie van Nederland. We hebben ook veldmedewerkers die vooral uitvoerend werk doen, en natuurlijk gewoon mensen op kantoor voor de administratie, teamleiders, provinciehoofden en beleidsmedewerkers.
Dus er zijn echt verschillende soorten boswachters? Grappig, dat wist ik niet! Ik dacht gewoon: een boswachter is een boswachter. Maar jullie BOA’s, zijn dat dan de mensen die zich bezighouden met afvaldump enzo?
Ja, onder andere. Ze zorgen voor handhaving in het algemeen, dat de regels netjes worden nageleefd: dat je je hond netjes aan de lijn houdt, maar ze houden zich ook bezig met overlast ‘s avonds, naaktlopers en soms zelfs drugskwekerijen midden in het bos. 🤯
Een gemiddelde werkdag als boswachter
Hoe ziet jouw werk als boswachter er precies uit? Wat doe je allemaal precies?
Mijn werkzaamheden zijn heel divers. Sowieso heb je geen controle over de natuur, dus als je boswachter bent, is elke dag weer heel erg anders.
Stel je voor dat het nu nog wat flinker zou waaien, dan kun je ervan uitgaan dat je morgen, of misschien nog wel vanmiddag, stormhout moet gaan zagen. Daarmee bedoelen we het van de paden af zagen van omgevallen bomen, zodat alles weer toegankelijk is. Maar die stammen laten we verder wel liggen – dood hout doet leven.
Verder – als we corona even wegdenken – heb je ook de begeleiding van vrijwilligers die bijvoorbeeld onderhoudsklussen komen doen, gidsen die een excursie willen geven, of zorginstellingen die de natuur in gaan.
In Dronten werkte ik voorheen met een zorginstelling die mensen met een zware burnout of trauma’s coachte en begeleidde. Zij gingen dan klusjes doen in de natuur, zoals snoeiwerkzaamheden of grasmaaien. Ondertussen werden ze gecoacht om uiteindelijk weer terug te komen tot een punt dat ze aanvoelden dat ze weer aan het werk of naar school konden. In zo’n geval voorzie je in de klussen en geef je uitleg.
Maar ik zit ook om tafel met Mud Masters, Defqon en Lowlands die van ons evenemententerrein gebruikmaken, om te zorgen dat alles veilig gebeurt en goed gaat. Het is echt heel afwisselend, dat maakt het zo leuk.
En dan is er nog de pers, social media en interviews. Als bijvoorbeeld RTL Nieuws vanavond om 8 uur een interview wil over stormhout, dan moet je even schakelen en dan ga je ervoor. Vaak word je dan gebeld via de landelijke communicatie van Staatsbosbeheer, dan vraagt je collega of je die middag een interview kunt geven. En 5 minuten later heb je RTL aan de telefoon, dat ze er over een half uurtje zijn. Dan maak je wat laatste dingetjes af, bepaal je de locatie, ben je zo’n één tot anderhalf uur bezig en uiteindelijk 3 minuten op tv.
We hebben trouwens ook een eigen boswachtersblog, waar ik af en toe voor schrijf.
Dat zijn een hoop taken! Maar hoe ziet een gemiddelde werkdag er dan uit voor jou?
Ik krijg de vraag vaker en vind dat heel moeilijk om te beantwoorden, omdat geen enkele dag hetzelfde is.
Nu met corona werken we veel thuis, en breng ik veel meer administratieve zaken op orde: ik zet kaarten in de systemen, ga alle wandelpaden af of de bordjes er nog staan, en dat synchroniseer ik dan weer met het systeem.
Maar stel je voor dat het voorjaar is, en we hebben geen corona om rekening mee te houden: dan begin je ‘s ochtends aan de koffietafel met je collega’s, even bijkletsen en eventueel vergaderen over de laatste activiteiten.
Dan start de vrijwilligersgroep op, die je even op weg helpt. ‘s Middags komt er een schoolklas langs, waarmee je op pad gaat, en in de avond begeleid je een gids die een excursie wil organiseren.
Misschien heb je tussendoor nog wel een overleg met een derde partij of de gemeente voor een samenwerking. Ik kan er niet echt een standaard dag van maken.
Dus eigenlijk is alleen starten met koffie een vast onderdeel van je dag!
Precies, we zijn wel ambtenaren 😉
Ben je wel rond een standaardtijd klaar met werken?
Ja, meestal beginnen we rond half 8 en zijn we rond een uur of 4 wel klaar. Maar het is ook niet gek als het uitloopt tot 5.
Soms kan het wel eens gebeuren dat je ‘s avonds bezig moet, bijvoorbeeld als je een excursie moet geven, maar dat weet je dan van tevoren.
Je bent heel vrij in het werk, dat vind ik één van de voordelen. Stel dat ik vanavond 3 uur langer doorga, en ik heb morgen geen vergaderingen of afspraken en het kan qua planning, dan kan ik probleemloos die 3 uurtjes opnemen.
Hoe word je boswachter?
Hoe kun je boswachter worden, wat heb je daarvoor nodig? Is daar een opleiding voor?
Voordat ik antwoord geef: Weet dat dit beroep op dit moment heel populair aan het worden is. Ik krijg er megaveel vragen over, en ik ken ook mensen die iedere keer meesolliciteren en er maar niet doorheen komen. Er komen gigantisch veel sollicitaties binnen. Het is echt een beetje een trending beroep: Iedereen wil duurzaam en gezond leven, en ik denk dat ze dat associëren ze met het boswachterswerk.
Maar als je al een opleiding hebt gedaan en misschien al werkt, en je wilt je laten omscholen naar boswachter, dan raad ik aan om te kijken naar een BBL-traject (MBO). Dat is een leer-werktraject van 2 jaar met 4 dagen werken in een natuurgebied (natuurlijk met vergoeding) en 1 dag school. Na 1 jaar wissel je van natuurgebied.
Het voordeel is dat je in die twee jaar, en volgens mij het jaar daarna ook nog, intern kan meesolliciteren. Dat zou ik aanraden voor mensen die zich willen omscholen.
De selectieprocedure begint rond maart en wij hebben ieder jaar plek voor zo’n 10 man, maar weet dat ook andere natuurorganisaties dit soort trajecten aanbieden. Dus als je je kansen wilt vergroten: meld je dan ook vooral daar aan!
Wanneer je al een groene opleiding hebt gedaan, bijvoorbeeld een bos- of natuurbeheeropleiding of wildlife, kan het zijn dat je minder snel wordt aangenomen voor zo’n traject, omdat je eigenlijk de papieren al hebt. Er zijn verschillende groene opleidingen. Vooral op het Helicon studeren veel boswachters af.
Er wordt vooral MBO gevraagd voor boswachters, omdat het vooral praktisch werk is. Zelf heb ik toegepaste biologie gestudeerd: dat is een brede studie met richtingen als ecologie, communicatie, laboratoriumtechniek en stedelijke omgeving.
Lezersvraag: Wat zijn echte no-go’s in een bos?
Als ik hem moet zien als “wat jij als bezoeker echt niet kan doen”, dan is dat eigenlijk alles wat op de bebording staat. Daar moet je je gewoon aan houden.
In de meeste natuurgebieden mag je niet van de paden af, behalve in struingebieden. Die regel is er niet voor niets. Veel mensen willen heel graag even een stukje door een bosvak heen wandelen, maar je kunt ongemerkt zoveel vertrappen. Als er dan bijzondere paddenstoeltjes of plantjes groeien, dan kun je die soorten kwijtraken. Dus de borden staan er niet voor niets.
Maar denk ook aan verstoring van wilde dieren die er leven, van nestelende vogels tot reekalfjes verscholen onder een struik. Honden die loslopen in gebieden waar dat echt niet mag – dat kan gewoon niet.
En daarnaast heb je natuurlijk een hoop regels waarvan ik denk: gebruik gewoon je boerenverstand. Dus geen afval achterlaten en geen fikkie stoken.
Heel tof stuk geworden!