Een nieuw avontuur: Zelf zeep maken

In mijn streven naar een “Hobbit lifestyle” of een slow living lifestyle haal ik heel veel inspiratie uit homesteading: het lijkt me heerlijk om uiteindelijk (grotendeels) zelfvoorzienend te zijn, en een hoop essentials die we vaak for granted nemen, zelf te maken. Eén van die dingen is zeep maken. In principe is het niet moeilijk, en het is ontzettend rewarding.

Waarom zou je zelf zeep maken?

Zeep die je in de winkel koopt is vaak geen zeep. Vaak zijn dit vrij agressieve en uitdrogende reinigers zoals SLS en SLES, die zijn namelijk goedkoper dan echte zeep. Bij het maken van zeep komt van nature glycerine vrij. Bij fabriekszeep wordt dit er vaak uit gehaald en doorverkocht aan de cosmetica-industrie, omdat het een fijn hydraterend ingrediënt is. De “kale” zeep wordt dan aangevuld met goedkope reinigers, eventueel conditioners en parfum.

Wanneer je zelf zeep maakt, blijft de glycerine in je zeep behouden. En verder heb je natuurlijk 100% controle over wat er wel en niet in je zeep gaat!

Mijn eigen overwegingen

Je maakt échte zeep
Door cold process krijg je een zeep met verzorgende glycerine. Door “superfatting” kun je zelfs zorgen dat een deel van de olie niet verzeept en dus achterblijft als natuurlijke skin conditioner.

Geen kunstmatige geurstoffen
Ik merk dat ik de laatste tijd snel gevoelig ben voor scherpe chemische parfumgeurtjes. Essentiële olie is een stuk zachter voor je neus. Verder is parfum een fabrieksgeheim, dus kan er van alles in zitten. Ook stoffen waar je misschien minder blij van wordt. Essentiële olie is geen fabrieksgeheim, dat zou je in theorie zelf ook kunnen destilleren.
In tegenstelling tot parfum hebben essentiële oliën ook nog de fijne eigenschappen van de plant, en niet alleen de geur. Zo zijn lavendelolie en tea tree olie antibacterieel en zijn tijm en rozemarijn heel fijn wanneer je verkouden bent.

Geen kunstmatige kleurstoffen
Best wel overbodig, right? Als mijn zeep kleurt, dan wil ik dat dat komt door de fijne ingrediënten die ik erin stop, niet door iets wat verder nutteloos is.

Pure ingrediënten gebruiken
Als je zelf zeep maakt, kies je helemaal zelf wat erin gaat. Je kunt natuurlijke ingrediënten kiezen bij het effect wat je wilt bereiken: voor de gevoelige huid, rustgevend, opwekkend, antibacterieel, anything! En in plaats van dat er een synthetisch lavendelparfummetje in de buurt van je zeep is geweest, zit er bij jou écht lavendel in. Een luxe zeep met arganolie bevat dat een fijne hoeveelheid, in plaats van ergens een druppeltje achterin de ingrediëntenlijst. Een luxeproduct dus. Helemaal zelfgemaakt!

Geen kunstmatige conserveringsmiddelen
Omdat harde zeep geen water meer bevat (als je het goed doet), is er geen omgeving waar bacteriën het fijn vinden om te nestelen, dus ook geen conserveringsmiddel nodig! Wanneer je gaat superfatten, kan je soms wel een conserveringsmiddel nodig hebben om te zorgen dat je olie op de lange duur niet ranzig wordt. Maar er zijn zat natuurlijke manieren om dit te bereiken, bijvoorbeeld vitamine E of grapefruitzaad extract.

Hoe werkt dat dan?

De meest gangbare manier van écht helemaal from scratch zelf zeep maken is de cold process methode. Laat je niet voor de gek houden: ook hier komt wat warmte aan te pas, maar niet in zulke hoeveelheden als de hot process methode.

Basically zorg je dat je mengsel van vloeibare (soms dus gesmolten) oliën hebt, daar gooi je een precies berekende hoeveelheid natronloog bij. Loog + olie start een verzepingsproces, wat – je raadt het al – voor zeepmoleculen zorgt. Dit gebeurt allemaal rond een temperatuur van zo’n 40 graden. Je zeep moet minimaal 24 uur in de mal opstijven voor je hem kunt storten en (in sommige gevallen) snijden. Daarna moet hij 4 tot 6 weken uitharden: het water moet uit de zeep verdampen en eventuele loog die nog niet gereageerd heeft, krijgt de tijd om dat alsnog te doen.

Mijn eerste ervaring

Al jarenlang lijkt het me supergaaf om zelf zeep te maken, en afgelopen week heb ik het dus voor het eerst gedaan! Een simpele lavendelzeep om eens kennis te maken met het hele proces. En het is hartstikke makkelijk! Je moet alleen wel voorzichtig zijn met je loog en basic scheikunde-veiligheidsregels in acht nemen: bril, handschoenen, lange mouwen & pijpen, dichte schoenen, goed geventileerde ruimte.

Ik gebruik een houten zeepmal met siliconen inlay waarmee ik een soort zeepcake maak: die kan ik dan na het storten snijden in mooie blokjes. Het restant van mijn recept heb ik in een browniemal gegoten waarin ik voorheen wel eens wax melts heb gemaakt: zo heb ik ook een paar mooie mini’s.

En nu is het wachten geblazen!

Investeren

In eerste instantie is het niet heel duur om zeep te maken. Je moet wel wat basisgear hebben, zoals een maatbeker om je loog in te mixen, een pan of grote kom om je olie in te verwarmen en later je zeep in te mixen, schaaltjes en een digitale weegschaal om ingrediënten af te wegen, een staafmixer, zeepmal, dienblad en veiligheidsgear. Ik was onder de €100 kwijt om ontbrekende spullen nieuw aan te schaffen, maar als je geen gedeelde pannen etc met huisgenoten hebt, kun je altijd kijken of je niet wat oude items hebt staan.

Zeepgear wil je na afloop niet gebruiken voor eten, dus dat moet je apart houden.

Verder heb je wat basic olie nodig, natriumhydroxide (hoi Braumarkt) en eventueel essentiële olie voor geur. Alleen essentiële olie is knetterduur – let daarom goed op de aanbiedingen bij Holland & Barrett! Ik had zaterdag het enorme geluk dat ze een “2e item voor 1 euro” actie hadden, óók op de grote 100ml flessen essentiële olie! Ik heb dus voor dik 120 euro ingeslagen en maar ongeveer de helft betaald. Als je het doet, doe het dan goed 😉

Aan de slag

Ik heb van tevoren veel filmpjes van Soap Queen en King’s Roost gekeken, en uiteindelijk het recept van King’s Roost gebruikt (wel gehalveerd trouwens). Het is belangrijk om al je ingrediënten van tevoren af te meten, zodat je tijdens het proces gewoon lekker stressloos kunt werken. Ik was denk ik binnen 30-45 minuten klaar.

Omdat ik een siliconen mal heb, duurt het wat langer voordat ik mijn zeep kan storten. In plaats van 24 uur wacht ik 2-3 dagen. Daarna is het een kwestie van snijden en veilig wegzetten voor 6 weken.

10 reacties
  • Bianca Daniels schreef:

    Hoi, ik heb voor het eerst cold proces gedaan, heb de zeepjes na een week of 3 gebruikt en meen dat ik wat jeuk op de huid voel. Had ik langer moeten wachten? Is dit schadelijk? ik lees verschillende tijden dat zeep moet uitharden.
    Groeten B tje

    • Charlotte schreef:

      Hoi Bianca,

      Na 3 weken gebruiken is inderdaad veel te vroeg! Je moet echt minimaal 6 weken de zeep laten rijpen. De verzepingsreactie is namelijk geen instant reactie, maar om helemaal uit te reageren, heeft het een aantal weken tijd nodig. 3 is echt veel te weinig, en waarschijnlijk zat er toen nog teveel loog in je zeep, wat irritatie en jeuk kan geven. Pure, ongereageerde loog kan zelfs chemische brandwonden veroorzaken, dus je hebt flink mazzel gehad deze keer!

      Let er ook op dat je een goed recept hebt. Op http://soapcalc.net kun je checken hoeveel loog je nodig hebt bij een bepaalde hoeveelheid oliën (verschillende soorten olie hebben verschillende verhoudingen loog nodig) en zorg ALTIJD voor “superfatting”, ook wel “lye discount” genoemd: dat je sowieso meer olie gebruikt dan er volgens je berekening zou moeten reageren met je loogoplossing. Hierdoor weet je zeker dat aan het eind van die 6 weken alle loog is omgezet in zeep. (Bonus: de niet-verzeepte olie is heerlijk verzorgend voor de huid.)

      Reken je recept dus even na om te kijken of het veilig is. Zo ja, dan moet je je zeep gewoon langer laten rijpen en dan kun je hem in theorie veilig gebruiken. Is je recept niet veilig (ofwel: je hebt meer loog gebruikt dan nodig was voor jouw hoeveelheid olie), gooi de batch dan weg en probeer het opnieuw.

      Tip: markeer in je agenda de datum 6 weken nadat je je zeep hebt gestort en in stukken hebt gesneden. Zelf leg ik ook een briefje met die datum bij mijn zeep. Zo kom je niet in de verleiding om hem te vroeg te gebruiken!

      Andere oorzaken van jeuk kunnen zijn: een te hoog percentage essentiële olie (kan ook irriteren), een ingrediënt waar je allergisch of overgevoelig voor bent, of het gebruik van ongedefineerd parfum of andere shady stoffen.

      Check ook mijn serie soaping voor beginners: https://www.cherrycharlie.nl/tag/soaping-basics/

      Veel plezier met soaping, en soap veilig!

  • Bianca Daniels schreef:

    Hartelijk bedankt voor jou uitgebreide antwoord! Nu heb ik nog iets! Ik heb zeep gemaakt (precies afgewogen ingrediënten via de zeep calculator )nu heb ik wat mallen gebruikt die ik toch niet zo mooi vind en besloot de zeepjes om te smelten. Deed dit au bain marie.Ik zie (en las) dat de zeep grover wordt en eruit ziet als mijn eerste hot proces zeep.Is deze cold proces gemaakte zeep nu hierdoor ook sneller te gebruiken? Is dit resultaat nu te vergelijken met hot proces? De zeep heeft maar 3 dagen gestaan voor ik dit vandaag besloot dus was nog lang niet klaar)Groetjes Bianca

    • Charlotte schreef:

      Hoi Bianca, ik heb geen ervaring met hot process zeep, dus kan hier helaas geen antwoord op geven. Zelf heb ik 1x een rebatch gedaan, maar wel gewoon 6 weken laten rijpen. Better safe than sorry! Succes met soaping 🙂

  • Brit schreef:

    Hi, ik heb zeep gemaakt en hij is best fijn geworden, maar er zit een witte aanslag op. Na verloop van tijd (tijdens de 6 weken rijpen) sloeg de zeep steeds witter uit. Is dit zeep as? Ik heb geen gedestilleerd water gebruikt. Kan dat het zijn? Of moet je de zeep ook onder speciale omstandigheden laten rijpen? Groetjes!

  • Kaaatje schreef:

    Hoi ik had een vraagje, ik was net als mijn voorganger ook nieuwsgierig en probeerde ook na drie weken de zeep, irritatie kreeg ik niet, alleen vond ik mijn zeep nogal olieachtig als ik hem nat maakte, komt dit ook doordat ik te snel ben, of blijft dit ook na zes weken zo?

    Hartelijk dank kaaatje

    • Charlotte schreef:

      Hoi Kaaatje,
      Dat komt inderdaad écht omdat je te snel bent! Zeep moet namelijk rijpen en uitharden voordat hij klaar is voor gebruik. Gebruik je hem dus te snel, dan word het snel een blubberige bende én je riskeert huidirritatie. Je moet echt minimaal 6 weken wachten!

      • Kaaatje schreef:

        Hartelijk dank voor je antwoord, ik had nog een vraag, ik zie bij het uitharden ook na weken, dat er alsnog een witte aanslag verschijnt op de zeep, hoewel ik het afgedekt had, de eerste 24 uur, hoe voorkom ik dit?

  • Comments

    Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

    Scroll naar boven